شب یلدا / انقلاب زمستانی. بلندترین شب سال از کجا می‌آید؟

انقلاب زمستانی

انقلاب زمستانی در ستاره‌شناسی لحظه‌ای است که خورشید از دید ناظر زمینی، بیشترین فاصله‌ی زاویه‌ای (حدود ۲۳.۵ درجه) را با صفحه استوا (در آن سوی نیمکره شمالی-جنوبی ناظر) دارد. وقتی خورشید به این نقطه می‌رسد، برای ساکنان نیم‌کره شمالی کمترین زاویه با افق را دارد که نشان‌دهنده آغاز فصل زمستان در نیم‌کره شمالی زمین است. در این زمان، افرادی که در منطقه راس‌الجدی زندگی می‌کنند، خورشید را دقیقا در بالای سر خود می‌بینند. این روز در نیم‌کره شمالی روز اول دی ماه (معمولا ۲۲ دسامبر) است.

انقلاب به این مفهوم است که ناگهان در یک لحظه طول شب به‌جای بلند شدن، رو به کوتاه شدن می‌گذارد.

در انقلاب زمستانی کج شدگی محور چرخش زمین (به دور خود) دقیقا در سمت مخالف خورشید است.

 

انقلاب زمستانی کوتاه‌ترین روز سال در نیمکره شمالی (اول دی ماه) و شروع رسمی زمستان محسوب است. خورشید در این زمان در پایین‌ترین ارتفاع در آسمان قرار دارد؛ چرا که در این زمان جهت محور قطب شمال سیاره ما که نسبت به سطح مداریش دارای انحراف است، در جهت خورشید قرار ندارد.

 

 

 

شب یلدا

شب یلدا طولانی‌ترین شب سال است. این شب نه فقط یک آیین کهن، بلکه به لحاظ علمی و محاسبات نجومی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد و نشان‌دهنده شناخت دقیق پیشینیان ما از حرکت سالانه خورشید است.

محور زمین ۲۳.۵ درجه نسبت به صفحه منظومه شمسی انحراف دارد و دلیل اصلی بوجود آمدن فصل‌ها همین انحراف است. اگر محور زمین، دارای انحراف یا کج‌شدگی نبود، همیشه خورشید به یک حالت به زمین می‌تابید و آب و هوای مناطق مختلف زمین همواره ثابت می‌ماند؛ انحراف مداری زمین باعث شده که ما در طول گردش سالانه خود به دور خورشید همواره چهار فصل را تجربه کنیم.

 

ساکنان زمین در دو نیمکره شمالی و جنوبی اثر این انحراف محوری را در کم و زیاد شدن ارتفاع خورشید در آسمان و کوتاه یا بلند شدن طول روز و شب خود می‌بینند. پیشینیان ما بر این باور بودند که خورشید در یک مدار دایره‌ای‌شکل بر کره سماوی به نام دایرةالبروج به دور زمین در حال گردش است و این مدار با استوای سماوی زاویه ۲۳.۵ درجه‌ای می‌سازد.

این دو دایره عظیمه ( در دو نقطه همدیگر را قطع می‌کنند و در دو نقطه نیز بیشترین فاصله را از هم پیدا می‌کنند و نقاط مشترک به اعتدال بهاری و پاییزی و دو نقطه جدایی به انقلاب تابستانی و زمستانی مشهور هستند.

 

یلدا در واقع قرار گرفتن خورشید در نقطه انقلاب زمستانی است. نیمکره شمالی در این زمان کوتاه‌ترین روز و بلندترین شب را در طول یک سال به خود می‌بیند. در واقع یلدا زایش روشنایی است و پس از این شب، خورشید آرام‌آرام در مدار خود به سمت اعتدال بهاری جابه‌جا و ارتفاع خورشید در آسمان بیشتر می‌شود، ضمن آن‌که طول روز نیز افزایش خواهد یافت.

پس از گذشت حدود ۹۰ روز خورشید به نقطه اعتدال بهاری می‌رسد. این مکان، جایی است که طول شبانه‌روز برابر می‌شود و ابتدای سال خورشیدی است و ما آن را نوروز می‌نامیم. در این هنگام خورشید از محل دقیق شرق ما طلوع و پس از ۱۲ ساعت در غرب، غروب می‌کند.

 

مطالب مشابه:

جشن آذرگان / آذرروز از آذرماه، جشن گرامی‌داشت آتش گرامی باد

جشن آبانگان جشن بزرگ‌داشت و نیایش ایزدبانوی آب در ایران 

میدان‌های مغناطیسی آشفته مانعی برای تولد ستاره جدید نیستند